Ni Tomas Sumakwel
(Ikasiyam Nga Bahin)
Karakterisasyon
ANG magsusulat nga hanas nakaila sa iyang karakter, nakasinati sa
batasan sa iyang mga minugnang linalang. Ang manerismo, sinultihan,
pagtuo, edukasyon, damgo, tinguha maoy makapatibuok sa karakter.
Giunsa niya pagsul-ob ang iyang polo? Giunsa niya pagkatawa? Ang
iyang liningkoran? Ang pagka himalikas? Ang matag karakter may iya
gayod nga karakterisasyon aron mailhan nga lahi siya kon itandi sa
uban pang mga karakter. Ang karakterisasyon, sa laktod, maoy
makapahimong tawo sa imong karakter. Ug daghag paagi nga kini
mapasulod sa sugilanon.
Ang karakterisasyon maoy lifeblood sa karakter. Maghatag niyag
kasingkasing, di lang ngalan.
Kon largohon lang natog sulat ang ordinaryong makita diha sa larawan
sa tawo, kana dili diskripsiyon sa usa ka magsusulat. Matod sa usa ka
batid, "Ang magsusulat may iyang paagi sa pagsulti sa usa ka butang."
Kon mohulagway na gani ang magsusulat, acute kaayo ang iyang mga
obserbasyon. Pino kaayo nga bisan pa ang mga ulod nga nangutkot sa
dahon sa kahoy ingon sa mabatian pa sa mga magbabasa.
Si O. Henry miabli sa iyang sugilanon sa usa ka tin-aw kaayong
diskripsiyon sa iyang mga karakter:
A lank, strong, red-faced man with a Wellington beak and small, fiery
eyes tempered by flaxen lashes, sat on the station platform at Los
Pinos swinging his legs to and fro. At his side sat another man, fat,
melancholy, and seedy, who seemed to be his friend. They had the
appearance of men to whom life had appeared as a reversible coat—
seamy on both sides (Kinutlo sa "The Hiding Of Black Bill").
Sa mao gihapong sugilanon ni O. Henry, adunay karakterisasyon nga
gipaagi sa diyalogo. Dihang nalisang na kaayo ang karakter nga
tigbantay sa karnero kay gitionan na siyag pusil sa polis, kini ang
iyang gisulti:
"'Captain,' says I, `Percival Saint Claire is my occupation, and my
name is sheep-herder. I've got my flock of veals—no, muttuns—penned
here to-night. The searchers are coming to-morrow to give them a
haircut—with baa-a-rum, I suppose.'"
Kon atong hilngon, morag nayabag ang estorya sa karakter. Tiaw mo nga
nabali na man hinuon ang iyang tubag. Ang iyang ngalan nahimong
trabaho ug ang trabaho nahimong ngalan. Kon nakamatikod ka,
nagkabunga-bunga siyag panubag atubangan sa polis. Apan kinsa ba pod
lagiy mahinultol sa hustong tubag kon tionan kag pusil?
Kana maoy karakterisasyon.
Sa laing sugilanon nga akong nabasahan, ang karakter nagkaon og
noddles nga labihan kainit. Mao gyoy paghungit niya sa nag-aso-asong
pagkaon dihang nakita niya sa pikas tampi sa suba ang kaaway nga
nagpadulong. Ug ang gisulat sa awtor mao lang ang "Jeezezz!"
Nakapangutana ko kon nganong kadto may espiling nga gigamit sa awtor
sa ekspresyon nga "Jesus!". Ug karon pa ko. Kinsa man kunong tawhana
ang makalitok og husto kon init kaayo ang noodles ug nagpadulong na
ang kaaway?
Mas maayong dili na balikon sa ipatangag tang diskripsiyon kon ang
karakterisyon makita na kaayo sa dayalogo. Mao usab ang kasunggat
niini. Daghan nang sugilanon nga gisalindot sa editor sa ingon
niining kahuyangan. Imbes nga gamiton pa niya ang nagsunod nga mga
tudling sa uban pang butang nga makatabang pagpadis-og sa sugilanon
nalangay na lang hinuon siyag balik-balik sa mao ra nga epekto.
Hinuon may hanas pod nga mga magsusulat nga motuyo gyog balik-balik
sa pulong sa pila ka tudling kay lain siyang epekto nga buot kab-
oton. Kini ang gitawag og literary tools sa usa ka tang-ang
magsusulat.
Ang kahanas ni Mark Twain sa karakterisasyon di masalikway. Tiaw mo
nga mahimo niyang padayalogohon ang tulo ka karakter sa pipila ka
pahina nga di gyod ta malipat kon kinsa kadtong nagsulti. Sa mga
klasikong "The Adventures of Huckleberry Finn, "The Adventures of Tom
Sawyer", "Tom Sawyer Abroad", "Tom Sawyer, The Detective" napamatud-
an kini niya. Si Tom, Huck, ug Jim managsamang Iningles og sinultihan
apan mailhan nimo kinsa kanilang tulo ang nagsulti. Way duda nga
giila ang "The Adventures of Huckleberry Finn" nga "The Greatest
American Novel". Matod sa usa ka magsusulat, ang tanang Amerikanhong
nobela nagsugod gayod sa "Huckleberry Finn". Kitang mga anak sa dila
ni Lapulapu nagpangita pa ug katugbang niini. Ang hagit kong iitsa sa
tanan mao ang pagsulat sa lami sa sinultiang Binisaya. Kanang tingog
gyod sa usa ka Bisaya. Kon magbasa tag sinulat nga Ruso mora tag tua
sa Russia. Kon magbasa tang Yasunari Kabawata mora tag tua sa Japan.
Mabati man god nato ang ilang tingog bisan hinubad na sa Iningles ang
hulad nga anaa sa atong kamot.
Ang hanas nga magsusulat maantigong mamili sa pulong nga ibutang niya
sa baba sa iyang mga karakter nga ingon sa wa niya tuyoa. Natural
kaayo. Gisaway kaniadto ang pinulongan sa usa ka Sugboanong
magsusulat sanglit migamit kini sa lengguwahe sa kadalanan. Burgis
kuno. Ang nagsaway wa masayod nga kana ang tinuod nga literatura. Ang
literatura di gani usahay motahod og kahan-ayan sa mga pulong,
semantiko, ug bisan unsa na lang nga balaod ang supakon. Apan makita
mo luyo niining tanan ang katuyoan sa magsusulat.
Ang karakter nga bata, magbinata. Ang karakter nga abogado, mag-
inabogado. Ang mag-uuma nga karakter hanas gyod sa bukid. Mao usab
ang karakter nga mananagat, hanas sab sa dagat.
Ang mag-uumang karakter kinahanglang nasayod kanus-a ang tingpugas sa
mais, ang pangami, ang panuig. Nasayod siya unsay tanom nga mabuhi sa
buwan sa tinghuwaw ug ting-init. Nasayod siya unsay lihi sa kamote,
unsay sumpa sa aguting sa tabako. Ang kasuheto ni Benjamen Montejo sa
sugilanong "Tawag Sa Bukid" maoy alas sa tanang magsusugilanong
Bisaya nga nagsulat bahin sa natibong panginabuhi sa bukid.
Ang mananagat nga karakter nasayod sa pinulongan sa lawod; unsay isda
nga lisod hipaktan sa pasol; kanus-a mamihod ang danggit. Kay ang
tinuod nga mananagat makabasa sa gagmayng lum-it sa mga balod, ug
kini may kahulogan segun sa taas nilang kasinatian dagat. Di ta
makuwestiyon ang abilidad ni Gremer Chan Reyes niini kay di lang siya
usa ka hanas nga magsusugilanon bahin sa dagat kondili usa usab ka
anak sa dagat. Ang dagat nahimong dakong bugno sa kang Ernest
Hemingway nga "The Old Man And The Sea" kay siya nakighugoy sa mga
mananagat sa Cuba.
Nakig-uban una sa mga minero si Vincent Van Gogh una niya mapintal
ang "The Potato Eaters". Nagkinahanglan una kog tulo ka tuig nga
pakig-uban sa mga tapasero una ko mapulog ang "Rebolusyon Sa Mga Mata
Ug Tiil". Ug ambot kapila ka na suginli sa imong magtutudlo kon
giunsa pagpangita sa pintor ang mga modelo niya sa "Last Supper".
Apan angay tang bantayan nga di lang ang kaabunda sa magsusulat sa
terminolohiya bahin sa panagat, panguma, pangespiya ang makapabuhi sa
iyang karakter. Kon giunsa mo kini pagdapat, kana ang makapanindot sa
imong sugilanon. Sa ato nang natun-an, ang mga magbabasa wala mag-
apas sa naantigohan, pilosopiya, banko sa impormasyon sa awtor…
kondili sa kalingawan nga ikadalit sa awtor.
Busa ayaw alang-alangi ang analisis mo sa mugnaong mga karakter.
Hatagi silag buluhaton sa imong sugilanon. Timan-i ang imong
kasandurot niining mga gutloa. Pilay palad kon ang iyang linihokan
mahimo mong modelo.
(SUMPAYAN)
No comments:
Post a Comment