Ni Tomas Sumakwel
Desisyon
(Ikatulo Gula)
DAGHAN ang mahitabo sulod lamang sa pipila ka gutlo. May mga higayon
nga mahimo rang unya-unyaon ang desisyon. "Paminawon ta lang," matod
mo kon may mangutana bahin niini. Apan aduna usay sa usa ka pamilok
kinahanglan kang modesisyon. Ang sapyor kinahanglan abtik niini kay
nagdala siyag daghang kinabuhi. Kanus-a siya mo-overtake, moliko, ug
usahay, asa niya ibangga ang bus nga nawad-an na sa preno: sa bata ba
nga natulog sa aseras o sa tiguwang nga mitabok sa karsada.
Ang pagluwat og desisyon usa sa mga laming sulaton. Ang epekto sa usa
ka desisyon maoy igsoon sa nahauna nga makapaikag gihapon.
Pananglitan (ug sa pananglitan gamiton ta ang ehemplong mga sugilanon
sa gugma kay kini di layo kanatong tanan ug maayong maoy unahon
pagpakabatid): Usa ka ulitawo nga buot gayong mopadayag sa iyang
gugma sa usa ka babaye. Apan nahitabo nga ingon sa maglisod siya
pagpadayag sa iyang gugma. Ang babaye (nga sa tago hilom usab nga
nahigugma) moadto sa Amerika alang sa usa ka trabaho. Karon, ania
sila sulod sa usa ka kotse nga mopaingon sa tugpahanan. Diha sa
hunahuna sa lalaki ang pagbungat sa pulong. Apan wa gyod siyay
nahimo. Didto sa tugpahanan nagsigeg lanog ang paging system nga
naghangyo nga pasudlon na sa Gate 1 ang mga pasahero. Miharong ang
babaye sa mga mata sa lalaki. Mao usab ang lalaki. Mitalikod ang
babaye nga may kahinugon sa kahigayonan. Apan misinggit ang lalaki
og "gihigugma ko ikaw" apan gilamoy na sa kanuos sa daghang tawo ang
iyang tingog. Nakatulo ang luha sa lalaki sa kahiamgo.
Daghan na ang mga ingon niining sugilanon nga migawas sa Bisaya
kansang dugokan mao ang "pagluwat og desisyon". Si Marcelo Geocallo
kampeyon niining mga matanga sa sugilanon. Usa na niini mao kadtong
iyang "Sa Simangan Sa Pagpili". Sa sugilanon, buot sa babaye nga ipa-
abort ang bata nga miturok sa iyang sabakan. Apan dihang nakita niya
ang dugo, midagan siya sa way paglingi.
Unsay nakanindot niining maong dugokan? Tungod kay kana mao kita.
Matag adlaw moluwat kitag daghang mga desisyon. Ang atong mga
kapakyasan ug kalamposan nag-agad sa atong ipakanaog nga desisyon.
Unsa kahay kuhaon kong kurso?
Ipadayon ko ba kaha ang pagpangasawa kang Talpolana?
Haiy akong palabihon, gugma o kuwarta?
Mouli na ba lang kaha ko sa bukid ug magtanom og kamote?
Idayon ko ba kaha ang pagpanimalos?
Ug daghan pang mga desisyon. May susama sa sili nga mohalang gilayon.
Apan aduna usay dugay pa, sama sa bisyo sa alak ug druga.
Apan sa sugilanon, angay tang bantayan nga dili bisan unsa na lang
nga desisyon ang makadani sa magbabasa. Ayawg kalimot nga duna say
hinanggaw nga desisyon. (Hinuon may hinanggaw sab nga lain sa buot
kong ipasabot apan lamian gihapon. Hisgotan ta unya kini sa laing
panahon.) Ang tawo daghag gibasehan nga katarongan nganong siya
nakadesidir. Kon ang karakter way katarongan o kaha sitwasyon nga
makakombensir sa magbabasa nganong siya modesidir sa ingon, ang
magsusugilanon dili makadawat og pagakpak. Sa ato nang nahisgotan,
ang huyang nga karakter di gyod mahalon sa magbabasa. Okey, mapakyas
siya. Okey, kawatan siya. Apan mahibulong ka nganong ganahan ka niya.
Bation mo ang kaluoy. Bation mo nga ikaw mao na siya diha sa
sugilanon. Ug kini di man sekreto nako kay maoy makita natong tanan
sa bantogang mga mugna sa tinta sa atong mga amahan sa dagang.
Ang kaordinaryo sa usa ka desisyon mahimong makahimog dakong
kausaban. Mahimong sayop ang desisyon sa sinugdanan apan nahimong
husto sa kataposan. Ngano? Ang kinabuhi dili usa ka hulmaan nga kon
unsay porma mao usab ang resulta. Tan-awa ang imong silingan.
Milangyaw sa Manila aron pagdakop sa maayong kapalaran. Apan dihang
miuli may gikugos nang masuso. Diay nahimong pampam ug napaangkan. Sa
laing bahin, mahibulong ka sa usa ka japayuki nga nahimong madre sa
usa ka dakong tuis sa kapalaran. (Gitawag sa mga kritiko og irony nga
sa ato pa, kabalighoan.) Mao gayod kana. Ang kinabuhi nagbaton og
daghang nawong ug anino.
Ang nabigador nga si Christopher Columbus sa wa pa molatas sa dakong
lawod aron pagpangita sa Bag-ong Kalibotan mitugyan sa iyang anak
ngadto sa mga madre. May nakita ko kaniadtong folio de artes nga
reproduksiyon sa usa ka pinintal nga nagpakita sa dakong desisyon ni
Columbus. Tiaw mo? Biyaan niya ang iyang anak alang sa usa ka panaw
nga wa pay nasayod kon kanus-a siya mahibalik, kana kon mahibalik man
ugaling?
Sa Bibliya, mabasa nato ang kaagi sa usa ka tinun-an ni Jesus nga
kolektor sa buhis apan mibiya sa iyang trabaho aron lang pagkuyog sa
Magtutudlo.
Si Budhha mibiya sa haruhayng kinabuhi aron mangita sa mga haligi sa
kamatuoran.
Ug ikaw, lagmit nakahuman og maayong kurso; nakapasar na sa pasulit;
usa ka batan-on nga may saad nga nagpaabot sa unahan, bahandi man kun
kadungganan… apan nganong usa ka man ka magsusulat? Dako usab ang
imong desisyon. Gani, pila na bay miingon kanimo nga ikaw usa ka
buang?—
(SUMPAYAN)
No comments:
Post a Comment